1. Haberler
  2. SEYAHAT
  3. Avustralya’da Rüya Gibi Tatilin Adresi: Marshall Adaları

Avustralya’da Rüya Gibi Tatilin Adresi: Marshall Adaları

featured
Paylaş

Bu Yazıyı Paylaş

veya linki kopyala

Okyanusya’da Kuzey Pasifik Okyanusu’nda Hawaii ve Papua Yeni Gine arasında bulunan 29 mercan atolü, 5 ada ve 1152 adet adacıktan oluşan Kuzey Pasifik Okyanusu’nun bebeği 31 adet yuvarlak ada grubundan oluşan ve uzun süre paylaşılamayan Marshall Adaları…

Marshall Adaları ya da resmî adı ile Marshall Adaları Cumhuriyeti, Mikronezya ada öbeği içerisinde, Okyanusya’da Kuzey Pasifik Okyanusu’nda Hawaii ve Papua Yeni Gine arasında bulunan 31 adet yuvarlak ada grubu, 29 mercan atolü, 5 ada ve 1152 adet adacıktan oluşan ada devleti. Uluslararası Tarih Çizgisinin biraz batısında, Pasifik Okyanusu’nda Ekvator’a yakın bir konumdadır. Yüzde 97,87 ile herhangi bir egemen devletin sudan oluşan topraklarının en büyük kısmına sahip olan adalar, kuzeyde Wake Adası, güneydoğuda Kiribati, güneyde Nauru ve batıda Mikronezya Federal Devletleri ile deniz sınırlarını paylaşır.  Mikronezyalı kolonistler, MÖ 2000 civarında kanolar kullanarak Marshall Adaları’na ulaştılar ve adalar arası navigasyon, geleneksel çubuk haritalar kullanılarak mümkün hale getirildi. Takımadalardaki adalar ilk olarak 1520’lerde Avrupalılar tarafından, İspanya’nın hizmetinde olan Portekizli bir kâşif olan Ferdinand Magellan,

Juan Sebastián Elcano ve Miguel de Saavedra’dan başlayarak keşfedildi. İspanyol kâşif Alonso de Salazar, Ağustos 1526’da bir atol gördüğünü bildirdi. İspanyol ve İngiliz gemilerinin diğer seferleri izledi. İsimlerini 1788’de ziyaret eden John Marshall’dan aldılar. Adalar tarihsel olarak bölge sakinleri tarafından “jolet jen Anij” (Tanrı’nın Hediyeleri) olarak biliniyordu. İspanya, adaları 1592’de sahiplendi ve Avrupa güçleri adalar üzerindeki egemenliğini 1874’te tanıdı. 1528’den beri resmen İspanyol Doğu Hint Adaları’nın bir parçasıydılar. Daha sonra İspanya, adaların bir kısmını 1885’te Alman İmparatorluğu’na sattı. I.Dünya Savaşı’nda Japonya İmparatorluğu, 1920’de Milletler Cemiyeti’nin Güney Denizleri Mandası’nı oluşturmak için diğer eski Alman topraklarıyla birleştiği Marshall Adaları’nı işgal etti. İkinci Dünya Savaşı sırasında A.B.D., 1944’te Gilbert ve Marshall Adaları kampanyasında adaların kontrolünü ele geçirdi. Amerika Birleşik Devleti, 1940 – 1950 yılları arasında Marshall Adalarının bazı bölgelerinde nükleer bomba denemeleri gerçekleştirdi. Bu nedenle ülkenin bazı yerleri ”nükleer risk bölgesi” ilan edildi. Bikini Atoll’da 1946’da başlayan nükleer testler 1958’de sona erdi. Ancak yine de bu çalışmalar sonucu olarak Marshall adalarındaki radyasyon oranı Çernobil’den daha yüksek durumda. Çünkü adalarda denenen bomba, Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombalarından bin kat daha güçlü bir hidrojen bombası idi.

Ülkenin resmi bayrağı mavi zemin üzerinde iki şerit ve yirmi dört köşeli yıldızdan oluşur. Mavi renk Pasifik Okyanusunun sembolüdür. Turuncu ve beyaz şeritler ise Ralik ve Ratak adalarını temsil eder. Yıldızın 24 köşeli olmasının nedeni ülkenin 4 ana bölgeden ve 20 belediyeden oluşmasıdır. 1979 yılında ülkenin milli marşı ”Forever Marshall Islands” ile birlikte kabul edilmiştir.

 

Aynı cinsiyetten kişiler arasında cinsel ilişki yasağı yoktur. LGBT+I kişileri özel olarak koruyan yasalar yoktur. Herhangi bir ayrımcılık veya düşmanlık bildirilmemiştir. Ancak Marshall Adaları, eşcinsel evlilikleri veya eşcinsel birliktelikleri tanımıyor.

Dünya üzerinde futbol takımı olmayan tek ülke: Marshall Adaları

Marshall Adaları, FIFA üyesi değil, hiç milli takımı olmadı, kendi ülkesinde bir ligleri de yok. Dünya Kupası elemelerine katılma gibi bir planları var ama ülkede ansızın patlayan volkanlar futbol oynamayı güçleştiriyor. Birleşmiş Milletler üyesi 195 ülkenin sadece bir tanesinde futbol takımı yok. Marshall Adaları’nda futbol sahası yapmak için alan yok, lig yok, deniz seviyesinin yükselmesi ayrı bir risk bu sebeple ülkede futbol oynanmıyor.

Marshall Adaları’nda Ne Yenir Ne İçilir?

Ülkenin mutfağı çok zengin değildir. Çeşitli dünya mutfaklarından etkilenerek meydana gelmiştir. Temel besin kaynağı balık ve pirinçtir. Ayrıca kabuklu deniz ürünleri de bolca tüketilmektedir. Ancak son yıllarda gelişen hayvancılık sektörü sayesinde domuz eti ve tavuk eti tüketimi de artmaktadır. Ayrıca Hindistan Cevizi de hem besin kaynağı hem de baharat olarak ülkenin yemek kültüründe önemli bir rol oynar.

Marshall Adaları’nda Gezilecek Yerler

Bir liman kenti ve başkent olan Majuro, plajları ve deniz mahsulleri ile ünlüdür. Kentin en fazla ziyaret edilen yerlerinin başında Alele Müzesi gelir. 1981 yılında kurulan müzede, Marshall Adaları Cumhuriyetinin tarihine ışık tutan birçok belgenin yanı sıra büyük bir kütüphane de bulunmaktadır. Şehir meydanın kurulan halk pazarı da en çok ilgi çeken yerlerinden bir diğeridir. Pazarda birçok deniz mahsulünün yanı sıra, çeşitli takılar, biblolar ve el işi örgüler de satılıyor.

Başkent Majuro’da en fazla turist çeken diğer yerler şunlardır: Marshall Adaları Barış Parkı Anıtı, Majuro Gölü, Enemanot Adası, Alele Halk Kütüphanesi, 1918 Typhoon Anıtı ve Darrit Lagünü.

1.Arno Atoll

Masmavi gökyüzü ve denizin bütünleştiği bir yer olarak dikkat çekmektedir. Aynı zamanda orman ve yeşilliğin ortaya koyduğu manzara kafa dinlemek isteyenler için en güzel tercihlerden biri olacaktır. Temiz kumsalı ve denizi fotoğrafçılar için doğal güzellik alanlarından birini oluşturur. Aynı zamanda ormanın içinde yapılacak olan yürüyüş ve piknikler gezinize anlam katacaktır. Adanın ekonomisi orkinos balıkçılığına bağlıdır. Fiyat olarak ise diğer ülkelere göre daha uygun fırsatlar sunan sakin sessiz yapılardır. Şehirden ve kalabalıktan bunalan insanlar buraya gelerek hem tatil yapabilir hem de tarihi yapıları görebilmektedir.

2.Roi – Namur

Marshall Adalarının bilinen en güzel yerlerinden biridir. Daha çok düzlükten oluşan bu adada hem yeşilliğe hem de denize doyacaksınız. Çeşitli bitkiler ve hayvanların bulunduğu bu ada, masmavi manzarasıyla ziyaretçileri büyülemektedir.

3.Kili

Marshall Adalarının en küçük takım adalarından biridir. Bu ada diğer yerleşimlere göre daha geride kalmıştır. Aynı zamanda ABD’nin nükleer çalışmalar yaptığı bir ada olması sebebiyle doğal güzelliklerini yitirmiştir. Çok küçük bir kitleye hitap eden ada orta düzey ekonomik faaliyetler içinde ilerlemektedir.

4.Runit Island

Bu ada çeşitli deney çalışmalarına ev sahipliği yapmıştır. ABD’nin nükleer deneyler yaptığı bu ada radyoaktif atıkların merkezi konumundadır. Ailenizle tatil yapmak istiyorsanız Marshall’da bulunan diğer adaları tercih edebilirsiniz. Pasifik Okyanusu ve Avustralya’ya yakın olan Marshall adalarında yeme içme için çeşitli mekanlar bulunmaktadır. Ancak adalara özgü geleneksel bir yemek yoktur. Daha çok diğer milletlerin mutfaklarının birleşmesiyle ortaya çıkmıştır. Genel olarak deniz ürünleri, balık ve pirinç yapılmaktadır. Aynı zamanda lokantalarda tavuk ve domuz eti de yenilmeye başlanmıştır. Hindistan cevizi ise ülkenin simgesi haline gelen popüler baharatlardan biridir. Aynı zamanda lokantaların vazgeçilmezi ekmek meyvesi, taro, ararot çok fazla tüketilmektedir. Buradaki yeme içme yerlerini ziyaret ederek adaların yerel lezzetlerinin tadına bakmalısınız.

5. Alele Museum and Library

Ülkenin başkenti olan Majuro’da bulunan Alele Museum and Library (Alele Müzesi ve Kütüphanesi), turistik gezilerin en popüler ziyaret noktalarından biri. 1981 yılında kurulan ve içinde ülkenin halk sanatları, geleneksel el sanatı eşyaları, tarihi belgeleri gibi parçaların yer aldığı bu yer, aynı zamanda ülkenin ulusal arşivi konumunda.

6. 1918 Typhoon Monument

Ülkede nadir olarak görülen tayfunlar oldukça büyük kayıplara neden olabiliyor. 1918 yılında yaşanan ve çok sayıda insanın yaşamını yitirdiği tayfun faciasının ardından yapılan 1918 Typhoon Monument (1918 Typhoon Anıtı) da bu doğal afet nedeniyle kaybedilen insanların anısını canlı tutuyor.

7. Marshall Islands Peace Park Memorial

Japon hükümeti tarafından inşa edilen bir anıt park olan Marshall Islands Peace Park Memorial, İkinci Dünya Savaşı sırasında Pasifik’te savaşan ve hayatını kaybeden askerlerin anısını

yaşatıyor.

 

 

 

8. Ebeye Island

Üzerinde yaklaşık 15 bin kişinin yaşadığı Ebeye Island, doğal güzelliklerinin yanı sıra yarısından fazlası 18 yaş altında olan genç ve dinamik nüfusuyla da biliniyor. Dünyanın en yoğun nüfuslu beşinci adası olarak anılan Ebeye Island, günübirlik tekne gezileriyle ziyaret edilebiliyor.

9. Majuro Yerel Pazarları

Şehrin pek çok noktasına kurulan yerel pazarlar, ülkedeki gündelik yaşamı görebileceğiniz cıvıl cıvıl yerler. Pandanus yapraklarından yapılmış yumuşak kenarlı geleneksel bir çanta olan Alele’nin

yanı sıra ve kolye, sepetler ve örgü paspaslar gibi el emeği ürünleriyle de adını duyuran Marshall Adalarından, sevdiklerinize ve kendinize küçük hatıralar satın almak için bu pazarlara

uğrayabilirsiniz.

ABD Ordusu’nun yaptığı nükleer denemeler sonrasında ağır zarar gören ve sonrasında yeniden inşa edilen yerleşim yerleri, nefis kumsalları ve eğlence yaşamıyla bilinen bu adalarını görmek için Marshall Adaları uçak bileti fırsatlarına göz atmayı unutmayın.

 

Okyanus Marshall Adalarını Yutuyor

Maalesef her şey adanın dış görüntüsü ve doğal güzelliği kadar masum ve harika değil. Çünkü Marshall adaları büyük bir tehlike ile karşı karşıya.  Tüm çağrılara rağmen küresel ısınma devam

ediyor. Bu durum da özellikle okyanus ortasındaki ada devletleri için büyük tehdit. Pasifik Okyanusu’nda takım adaları üzerine kurulu olan Marshall Adaları da bundan doğrudan etkileniyor. Ada

küresel ısınma ve iklim değişikliğinin

sonucu olarak her geçen gün sular altına gömülüyor.

Kuzey Pasifik Okyanusu’nda yer alan Marshall adaları batıyor. Dünya bu şekilde çevreyi kirletmeye ve duyarsız davranmaya devam ederse, ada dalgalarla nasıl baş edebileceğini bilmeyen sakinleri ile birlikte sular altına gömülüp yok olacak. Marshall’ın adalarının önemli şehirlerinden Majuro sahil yolunu dalgalar ele geçirdi bile. Sahil şeridi bir nehir izlenimi veriyor ve halkta bununla birlikte gerek ekonomik gerekse fiziksel olarak mücadele veriyor.

Hükümetler arası iklim değişikliği panelinin Japonya’da sunduğu raporda Dr. Chris Field 21. Yüzyılın dünyaya getireceği sorunları anlatırken Marshall adalarını yüksek tehlike altında olan bir yer olark ilk sırada dile getirdi.

Gün geçtikçe deniz seviyesi yükseliyor ve yükselmeye de devam edecek. Ve ardından gelen fırtınalar, tsunamiler de gelmeye devam edecek. Bu durumda da ada halkına felaketler yaşatıyor ve ilerleyen zamanlarda sakinleri yurtsuz bırakma tehlikesi oldukça yüksek durumda.

 

Marshall’da Tarım

Ülkede en fazla yetiştirilen tarım ürünleri muz, pirinç ve Hindistan cevizidir. Bunların yanısıra domates, kavun, kopra ve sebze-meyve de yetiştirilmektedir. Birçok ada ülkesinde olduğu gibi Marshall Adalarında da balıkçılık ve turizm gelişmiştir. Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’e ihraç edilen ürünlerin başında konserve balık ve ararot gelmektedir. Ülkenin en kalabalık şehirleri: Delap, Uliga, Djarrit, Ajeltake, Laura ve Jabor’dur. Bu iller aynı zamanda endüstrinin ve yaz turizminin en çok geliştiği şehirlerdir.

Marshall Adaları Nüfusu Ne Kadar? (2022)

Yıllık nüfus artış hızının %0.68 olduğu Marshall Adalarının (tahmini) nüfusu 59.190’dır. Nüfusun %95’i Marşallılar, %5’lik kısmı ise Amerikalılar, İngilizler ve Avustralyalılar’dan oluşuyor. Ülkede ortalama yaşam süresi 72 iken, okuryazarlık oranı %93.5’tir. Marshall Adalılarının yaklaşık %52,3’ü Majuro’da yaşıyor. Birleşmiş Milletler verilerine göre ülkenin nüfusu 58.413’dür.

Marshall Adalarının Başkenti Neresidir?

Adaların Başkenti ve en büyük şehri Majuro’dur. 9.7 kilometrekare yüz ölçümüne sahip olan Majuro, toplam 64 adadan oluşuyor. Ülkenin en büyük hava alanı olan Marshall Adaları Uluslararası

Hava Alanı (MAJ) bu kentin sınırları içerisindedir.

Marshall Adalarının Para Birimi Nedir?

Uzun yıllar boyunca Amerika Birleşik Devletlerinin kolonisi olan Marshall Adalarının para birimi Dolardır.

Marshall Adalarında Hangi Diller Konuşulur?

Marshall Adaları’nda konuşulan aktif 3 dil vardır. Bunlar İngilizce ve Marshall dili ve Japonca’dır.

Marshall Adaları ile Türkiye Arasındaki Saat Farkı Nedir?

Türkiye ile Marshall Adaları arasında 9 saatlik fark bulunmaktadır. Türkiye’de saat 08.00 iken Marshall Adalarında saat 17.00’dır. İki ülke arasındaki mesafe ise 13.163 kilometredir.

İhracat Ürünleri

Balık, Hindistan cevizi ve yağı, el yapımı ürünler

İthalat Ürünleri

Petrol yağları, temel besin maddeleri, tütün, makine ve bağlı ekipmanlar, meşrubat

Doğa ve İklim

Coğrafi konumu itibariyle ülkenin geneline tropikal iklim hakimdir. Ülkede en fazla yağış Nisan – Mayıs ve Ekim – Kasım aylarında görülür.

Depremler ve Volkanlar

Marshall Adaları sismik olarak aktif bir bölgededir, bu nedenle volkanik aktivite ve depremler meydana gelebilir.

Tropikal Fırtınalar

İklim, yüksek nemli tropikal iklimdir. Yağışlı mevsim mayıstan kasım ayına kadar uzanır. Kuzey atolleri büyük ölçüde kurudur.
Marshall Adaları genellikle tayfun gücüne ulaşabilen kuvvetli rüzgarlardan etkilenir. Seller ve toprak kaymaları önemli tehlikelere ve ardından altyapıda hasara yol açabilir.  Depremler, volkanlar ve tsunamiler

İç hat uçuş ağı ve tekne bağlantıları mevcuttur. Büyük atollerdeki birkaç yol asfaltlanmıştır. Özellikle karanlıkta yoldaki hayvanlardan dolayı kaza riski vardır. Şiddetli yağmurdan sonra yollar sular altında kalabilir ve geçilmez hale gelebilir.

Ülke Tarihi

Marshall Adaları’ndaki bilinen ilk yerleşimcilerin MÖ 2. bin yılda Güneydoğu Asya bölgesinden gelen Mikronezyalılar olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte adaların tarihine ilişkin bilgiler oldukça sınırlıdır.

İspanya’nın Pasifik Okyanusu’nda sürdürdüğü sömürge faaliyetleri kapsamında, 1526 yılından itibaren işgal edilerek kontrol altına alınan adalar, gözde bir bölge olmamakla birlikte asırlarca İspanyol hâkimiyetinde kalmış, adaların bir kısmı bölgede Almanya ile yaşanan gerginliğin ardından 1885’te Almanya’ya satılmıştır.

Birinci Dünya Savaşı başlarında Japon İmparatorluğu tarafından kontrol altına alınan adalar, İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru, Ocak 1944’te yaşanan yoğun çatışmaların ardından ABD hâkimiyetine girmiştir. Savaşın ardından adalar, 1958 yılına kadar ABD’nin nükleer denemelerini gerçekleştirdiği bir bölge olmuş, özellikle 1952 yılında, Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombalarından bin kat daha güçlü bir hidrojen bombası adalarda denenmiştir. Çevre örgütleri bu denemeler sebebiyle Marshall Adaları’nın dünyanın en fazla kirletilen bölgesi olduğunu ifade etmektedir.

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından yaklaşık 40 yıl ABD hâkimiyetinde kalan adalarda 1979 yılında ilk anayasa kabul edilmiş, 1986 yılında yürürlüğe giren Bağımsız Birlik Anlaşması (COFA) ile adalar bağımsızlığına kavuşmuştur. 2004 yılında yenilenen anlaşmaya göre adaların güvenlik ve savunması ile bazı kamu hizmetleri ABD’nin sorumluluğundadır.

Hizmet sektörü istihdamın ve millî gelirin dörtte üçünden fazlasını karşılarken, geçimlik tarım, balıkçılık ve el sanatları halkın en önemli gelir kaynağıdır. Majuro Limanı dünyanın en büyük orkinos aktarma limanlarından biridir. Sanayi kolları da gıda işleme ve ton balığı ile sınırlıdır. Öte yandan el üretimi küçük eşyalar da önemli gelir kollarındandır. Ülke turizm açısından yüksek bir potansiyele sahip olmasına karşın ulaşım zorlukları, yetersiz tesis ve altyapı sebebiyle bu potansiyel henüz yeterince değerlendirilememektedir.

Dış ticarette sınırlı bir etkinliğe sahip olan ülke temel gıda maddeleri ve yakıt başta olmak üzere pek çok alanda ithalata bağımlıdır. Dış ticaretin önemli bir bölümü ABD ile yapılmaktadır.

Marshall Adaları’nın Ekonomisi

Marşal Adaları’nın ekonomisinin belkemiğini ABD’den sağlanan yardımlar (gelirlerin yaklaşık %80’ini) oluşturmaktadır. ABD ile imzalanan Bağımsız Birlik Anlaşması (COFA) uyarınca, ABD, 2023 yılına kadar bu ülkeye her yıl 70 milyon ABD Doları yardımda bulunmaktadır. Diğer fonlarla birlikte bu rakam 100 milyon ABD Doları’nı bulabilmektedir.

Ayrıca, ABD’nin, Kwajalein Adası’nda bulundurduğu “Ronald Reagan Balistik Füze Deneme Sahası” yerel ekonomi açısından önemli bir gelir kaynağı olmayı sürdürmektedir.

Kısıtlı tarımın yanı sıra, el işleri ve balıkçılık temel geçim kaynaklarıdır. Bölgedeki ada devletlerinin belli başlı gelir kaynağını oluşturan balıkçılık sektörü halihazırda büyük ölçüde diğer ülkelere ait büyük şirketlere balıkçılık izni verilmesi şeklini alsa da, bu modelin ülkelerin ekonomik gelişmesi ve kaynakların sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından uygun olmadığı bazı yetkililerce dile getirilmektedir.

Marşal Adaları, yeraltı kaynaklarından yoksundur ve ithalatı ihracatının çok üzerindedir. Ülke gelirlerinin bir bölümü de Tayvan’dan sağlanan yardımlar oluşturmaktadır.

Marşal Adaları, küresel ısınma ve iklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkeler arsında bulunmakta, konuyla ilgili olarak düzenlenen bölgesel ve uluslararası platformları yakından takip etmektedir.

1521

Portekizli denizci Ferdinand Macellan ve İspanyol kaşif Miguel de Saavedra Marshall Adalarını ilk keşfeden Avrupalılar olmuştur.

1592

İspanya adada koloni kurmuştur.

1788

Britanya İmparatorluğuna ait donanmalar Marshall Adalarına demir atmış ve donanma kaptanı John William Marshall olduğu için adaların ismi Marshall olmuştur.

1864

Alman Adolph Capelle adalara gelerek ilk ticari şirketi kurmuş ve Bismarck yönetimi sonrası bir çok Alman da bu yolu izlemiştir.

1885

Almanya, Marshall Adalarının tamamını İspanya’dan 4.500.000 Amerikan Doları karşılığında satın almıştır.

1886

Alman kolonisi kurulmuştur.

1914

I.Dünya Savaşı sırasında Japonya, adaları Almanya’dan ele geçirmiş ve askeri üs inşa etmiştir.

1920

Milletler Cemiyeti, adadaki Japon egemenliği kabul etmiştir.

1944

AB

D donanması II.Dünya Savaşında Japonların önemli üslerinden biri olan adaları ele geçirmiştir.

1946

Marshall Adalarına bağlı Bikini Adası açıklarında ABD Ordusu nükleer deneme gerçekleştirmiştir.

1947

BM, aldığı kararla Marshall Adalarını Amerikan yönetimde olmasını tanımıştır.

1954

ABD, şimdiye kadar ki en büyük bomba olarak anılan Hidrojen Bombasının denemesini Marshall Adalarına bağlı Bikini adasında gerçekleştirmiştir.

1965

ABD tarafından Marshall Adalarına özerklik verilmiştir.

1970

Bikini adası açıklarına giden insanların vücutlarında bölgedeki radyasyon sebebiyle yaralar çıkmıştır.

1979

Marshall Adaları, ABD’den bağımsızlığını ilan etmiş ve Amata Kabua cumhurbaşkanı seçilmiştir.

1982

Resmi olarak ülkenin ismi Marshall Adaları Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir.

1988

ABD, Bikini Adasında yaptığı nükleer silah denemeleri yüzünden tazminat vermeyi kabul etmiştir.

1989

Birleşmiş Milletlerin yayınladığı iklim raporunda Marshall Adalarının 2030’da sular altında kalacağı belirtilmiştir.

1991

Ülke, BM’e üye olmuştur.

 

0
mutlu
Mutlu
0
_zg_n
Üzgün
0
sinirli
Sinirli
0
_a_rm_
Şaşırmış
0
vir_sl_
Virüslü

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir