TORBA KANUN (YASA) NEDİR?

Son dönemde vergilemeye ilişkin pek çok kanuni düzenlemenin ”Torba Kanun” veya ”Torba Yasa” olarak isimlendirilen kanunlara konu olması nedeniyle torba kanun veya torba yasanın ne anlama geldiği konusu sıkça araştırılmaktadır.

T.D.K. Sözlüğüne göre torba, 1.”Genellikle pamuk ve kıldan dokunmuş, türlü boy ve biçimde, ağzı büzülüp bağlanabilen araç.” 2.”Genellikle plastikten veya kağıttan yapılmış, içine öteberi koymaya yarayan, çeşitli büyüklükte olabilen taşıma gereci, poşet.” şeklinde tanımlanmıştır. Torba yasa da bu tanımdan hareketle içine birden çok konu ve kanunu ilgilendiren düzenlemelerin tek kanunda yapılmasından yola çıkılarak bu adı almıştır.

Torba kanun veya yasa, birden çok ve farklı konuları düzenleyen ve çeşitli kanunlarda, kanun hükmünde kararnamelerde değişiklikler öngörmeyi içeren düzenlemelerdir. Torba yasalar, hızlandırılmış kanun yapma yöntemi olarak kabul edildiği için, iktidarların çok sevdiği bir kanun türüdür. Esas komisyonlara gitmesi gereken hususlar, inceleme, tartışma, katkı süreçlerinden geçmeden hızlıca çıkarılır. Acil ve özel durumlar dışında başvurulmaması gereken bir kanun yapma yöntemidir.

Torba kanun da temel kanun da, genel yasama sisteminin yavaş işleyen ve hantal dişli ve çarklarının bir bölümünü devre dışı bırakıp hızlandırılmış şekilde yasalaştırmayı amaçlamaktadır. Dolayısıyla, parlamento zamanının daha etkili ve verimli kullanımı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Torba kanun veya yasa, “zorunluluk olmadığı halde birden fazla kanunda değişiklik öngören kanun ya da aralarında zorunlu ilişki olmayan birden fazla kanunu değiştiren kanun” şeklinde tanımlanabilir

Bir kanunun torba kanun olup olmadığının temel göstergelerinden birisi, kanun başlığıdır. Torba kanunların başlığı, içerik itibariyle yürürlükteki birden fazla kanunu etkilediği için genellikle “çeşitli kanunlarda” veya “ diğer kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde” şeklinde başlamak zorundadır.

Kısaca, birbiri ile konu yönünden ilgisi olmayan ve çok fazla sayıda başka kanunda ek ve değişiklikler yapan kanunlara “Torba Kanun” adı verilebilir.

Torba Kanunun Genel Özellikleri;

• Bir hukuk dalını sistematik, ahenkli ve bütünlük içinde düzenlemezler.
• Bünyelerinde çok sayıda mevzuata yönelik düzenleme barındırmaktadırlar.
• Bazı Kanunlarda…, Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde…, Çeşitli Kanunlarda…, A Kanunu ile ….  vb. biçimde başlıklar taşırlar.
• Genel olarak torba kanunlarda başlangıç, amaç, temel ilkeler vb. ara başlıklar gibi ayrımlara yer verilmemektedir.

-Torba kanun uygulaması, geleneksel komisyon sistemini devre dışı bırakmaktadır. Hemen her torba kanun tasarısı/teklifi, mali nitelikli hükümler içerdiği gerekçesiyle, esas yönünden “bütçe komisyonu” na havale edilmektedir. Ayrı kanun teklifleri halinde sunulmuş olsa, başka ihtisas komisyonlarının görev alanına girecek olan işler, zorunlu olarak tek komisyona gönderildiği için devre dışı (bypass) bırakılmış komisyonların uzmanlığından yararlanmadan ve katkıları alınamadan yasalaşmış olmaktadır. Torba kanun görüşmelerinin, özellikle komisyon aşamasında, yeni madde ihdasının sıklıkla görülen bir durum olduğu görülmektedir. Genel Kurulda, torba kanuna yeni madde ihdası Komisyon aşamasına göre çok daha zordur. Komisyona gelen ve komisyondan geçen madde sayısının yeni maddelerin eklenmesi yüzünden katlanarak arttığı görülmektedir. Böylece, torbaya daha önceden kamufle edilmek istendiği ya da kamuoyunda, ilgili kesimlerde en azından bir süre gözlerden kaçırılmak istendiği için konulmayan bir madde veya konu son anda eklenmiş olmaktadır. Bu bağlamda, torba kanunlar, genellikle, kanundan etkilenecek kesimler bakımından sürprizlere gebe özellikler sergilemektedir.

Son Dönemdeki Kanuni Düzenlemelerin Niteliği Tablosu(Torba ve Diğer)

KAYNAK:  Doç. Dr. Şeref İBA* ÜLKEMİZDE “TORBA KANUN” VE
“TEMEL KANUN” UYGULAMALARI

(1) Teziç, E. (2015). “Torba Kanun”, Uluslararası Yasa Yapma Tekniği Sempozyumu-27-28 Mart 2015, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Şubat 2016, Ankara, ss. 335-342.

(2) İba, Ş. (2011) “Ülkemizde “Torba Kanun” ve “Temel Kanun” Uygulamaları”, Ankara Barosu Dergisi, 2011/1, ss.197-202.