ABD Bagram Hava Üssü’nü devretti
ABD ve NATO birliklerinin Afganistan’dan çekilmesiyle birlikte Türkiye’nin, başkent Kabil’deki Hamid Karzai Havalimanı’nın korunması için talip oldu.
ABD ile yürütülen görüşmeler ise devam ediyor. Ankara, siyasi, askeri, ekonomik ve lojistik destek verilmesini talep ediyor.
Afganistan’da baskın güç olan Taliban ise, NATO görevi çerçevesinde Türkiye’nin ülkede kalmasını istemiyor.
Örgüt geçtiğimiz günlerde 8 maddelik bir bildiri yayımlayarak, Türkiye’yi tehdit etti.
Hürriyet yazarı Fatih Çekirge de Afganistan’daki bu çıkmazı, 3 yıl Afganistan’da NATO’nun sivil temsilcisi olarak görev yapan Hikmet Çetin ile görüştü.
TÜRKİYE TALİBAN’LA DA ANLAŞIP AFGANİSTAN’DA MUTLAKA KALMALI
SORU: Türkiye’nin NATO adına orada kalması konusunda ne düşünüyorsunuz?
CEVAP: Türkiye Afganistan’ı yalnız bırakmamalıdır. Mutlaka orada olmalıdır. Ancak bunun önemli bir şartı var. O da Taliban’la bir görüşme olmalı ve anlaşılmalıdır.
– Ama şu ana kadar Taliban “evet” demedi.
– Demedi ama Türkiye Afganistan’da çok sevilir. Türkiye’yi NATO olarak değerlendirince tepki veriyorlar. Ancak kardeş ülke tarihimiz var. Düşünün ki 1 Mart 1921’de Türkiye’yi ilk tanıyan ülke Afganistan. İlk büyükelçimizi Atatürk oraya atamış. Medine’yi savunan Fahrettin Paşa. İlk yabancı ziyaret Afganistan kralından gelmiş. Yani çok derin bağlar var. NATO’daki tek Müslüman ülke Türkiye. Bütün bunlar önemli. Ve bu nedenle ben Türkiye’nin Afganistan’a her türlü desteği vermesi gerektiğine inanıyorum. Ama bir şekilde Taliban’ın “evet” demesi sağlanmalı. Taliban’ın da “kabulü” olmalı. Tabii ABD üzerinden konuşarak gelince Taliban daha da gerildi.
– Taliban’ın kabulü olmazsa…
– Olmazsa risk olur. Risk yükselir. Tekrar söylüyorum; Türkiye ne yapıp edip Afganistan’ı yalnız bırakmamalı.
İKİ TARAFA DA RİCA ETTİM
SORU: Peki siz görevdeyken bu çatışmayı durdurmak için bir şeyler yapmadınız mı?
CEVAP: Yapmaz olur muyum? Biliyorsun, Pakistan Taliban’ı destekliyor. Ancak Hindistan da Pakistan’la savaş halinde. Bu iki ülkenin arasındaki rekabet Afganistan’ı vuruyor. Bir keresinde Pakistan ziyareti yaptım. O dönem Sayın Müşerref devlet başkanı. Kendisine “Lütfen Hindistan’la aranızdaki bu çatışmayı Afganistan’a taşımayın. Afganistan zarar görüyor” dedim. O da bana Hindistan’ı şikâyet etti. Sayın Müşerref’le bunu iki kez konuştum.
AFGANİSTAN’DA HİNDİSTAN-PAKİSTAN ÇEKİŞMESİ DE VAR
SORU: Peki Hindistan ne diyor?
CEVAP: Hindistan’ın da Kabil’de çok değerli bir büyükelçisi vardı. Ona da aynı şeyi söyledim. “Lütfen bu görüşlerimi merkezinize iletin” dedim. Sonra oradan da Pakistan şikâyeti geldi. Sonuç olarak Afganistan’da ayrıca bir Pakistan-Hindistan rekabeti var.
SORU: Görev yaptığınız dönemde Taliban’la hiç temas yok muydu?
CEVAP: Olmaz olur mu? Tabii dağdakilerle değil ama yakınlarıyla temas oluyordu. Onlarla konuşurken “Biz sizi severiz, kardeş ülkesiniz ama siz ABD ile geldiniz, NATO ile geldiniz, işgaldir bu” diyorlardı. Bu nedenle ben ne yapıp yapıp Taliban’ın evet demesi önemlidir diyorum. Bakın tekrar söylüyorum, Türkiye oraya mutlaka gitmelidir. Gitmezseniz işte böyle emirliklerin eline kalıyor.
TÜRKİYE TALİBAN’LA AFGAN HÜKÜMETİ ARASINDA ARACI OLABİLİR
SORU: Diyelim ki Türkiye oraya gitti. Havalimanı koruma ve işletme dışında merkezi hükümetle Taliban arasında bir müzakere sürecini başlatmak için Türkiye etkin olabilir mi?
CEVAP: Bir kere ABD’nin Şubat 2020’de yaptığı anlaşmaya göre şimdiye kadar merkezi hükümetle Taliban arasında bir anlaşma yapılması gerekiyor idi. O daha yapılmadı. O anlaşma nasıl ve ne zaman olacak belli değil. Taliban şimdi alana hâkim. Bu noktada Türkiye orada arabulucu olmasa da eminim yardımcı olabilir.
ABD VİETNAM’DA, SOVYETLER AFGANİSTAN’DA YENİLDİ
SORU: Neden bir türlü huzur bulamıyor Afganistan?
CEVAP: Afganistan bir gariban ülke. Ve başına ne geldiyse hepsi dışarıdan geldi. Önce Sovyetler geldi. 10 sene oradaydı ve hâkim olamadı. Çekildi. Sonra dünya Afganistan’ı yalnız bıraktı. Sovyetlere karşı beslenen El Kaide gibi yapılar oraya egemen oldu. Pakistan medreselerinde cihat öğrenen Taliban direndi. Şimdi de ABD oradan çekilmek zorunda kaldı. Afganlar iyi insanlar. Onurlular. Ama bir şekilde soğuk savaşın bedelini Afganistan ödedi. Yani ABD Vietnam’da mağlup oldu. Sovyetler Afganistan’da mağlup oldu.
DÜNYA AFGANİSTAN’I YALNIZ BIRAKTI
SORU: Soğuk Savaş’ın bedelini Afganistan’a ödettiler derken neyi kastettiniz?
CEVAP: 1989 yılında Sovyetler Birliği çekilme kararı alınca başta ABD olmak üzere Batı ülkeleri Afganistan’ı yalnız bıraktı. O zamana kadar Sovyetlere karşı desteklenen cihat örgütleri, El Kaide falan, ABD, Pakistan ve Suudi Arabistan’ın desteğiyle oradaydılar. Sovyetler terk edince Afganistan’ı bu örgütlerle baş başa bıraktılar. Dünya adım adım El Kaide ve Taliban’ın gelişini seyretti. Ve 1994’te bütün Afganistan’a hâkim oldular. ABD, Sovyetler çekildi diye “Tamam, iş bitti” dedi. 11 Eylül’deki saldırıya kadar bu durumu seyrettiler. Şimdi yeniden 2001’e döndü durum. Yani 20 yıl aradan sonra tekrar Taliban geldi.
RUSYA VE ÇİN FAKTÖRÜ
SORU: Peki bir de orada Çin, İran ve Rusya faktörü var. Onlar nasıl dengelenecek?
CEVAP: Kabil Hükümeti ve Taliban’ın evet demesi halinde ben onların bir sorun çıkartacağını düşünmüyorum. Tabii bir noktayı da hatırlatmam gerekir. Bence Kabil Hükümeti’nde bir yanlış anlaşılma oldu. Yani biliyorsunuz Pakistan Taliban’ı destekliyor ve Kabil Hükümeti de bununla savaşıyor. Onlar Türkiye’nin Hamid Karzai Havalimanı’nı Pakistan’la birlikte koruyacağını düşünüyor. Bu da Kabil Hükümeti’nde bir soru işareti doğurmuş görünüyor. Bence bu tamamen bir yanlış anlaşılma.
